Waarom de PVV geen democratie is, maar een autocratie

 Democratie betekent niet alleen dat we eens in de vier jaar naar de stembus gaan, het betekent ook dat we de ruimte hebben voor vrije meningsuiting, politieke oppositie, een scheiding der machten en het waarborgen van individuele rechten en vrijheden. De politieke partij PVV (Partij voor de Vrijheid), onder leiding van Geert Wilders, heeft zich in de afgelopen jaren steeds verder ontwikkeld in een richting die weinig ruimte biedt voor de waarden die democratie kenmerken. De partij lijkt eerder tekenen van een autocratisch beleid te vertonen dan van een democratische partij. Hoe komt dat?

© European Union 2015

 1. Leiderschap: Wilders als allesbepalende figuur

In een gezonde democratie spelen de leiders een belangrijke rol, maar zijn ze altijd onderdeel van een breder politiek geheel, waarin het machtsevenwicht wordt bewaakt en de invloed van één persoon niet onbegrensd is. Bij de PVV is Geert Wilders echter niet alleen de leider, maar ook het gezicht, de stem, de enige bron van politieke sturing. Het gebrek aan interne democratie binnen de partij, waar alle macht in de handen van Wilders ligt, is typisch voor een autocratisch systeem. De partij heeft geen formele democratische structuren, zoals leden die invloed hebben op de koers of het beleid, maar is volledig afhankelijk van Wilders’ visie en goedkeuring.

2. Aangevallen tegenstanders en kritische stemmen

Een fundamenteel kenmerk van autocratie is het onderdrukken van kritiek. Wilders heeft door de jaren heen keer op keer laten zien dat hij geen geduld heeft voor politiek debat of tegenspraak. Kritische media en oppositiepartijen worden regelmatig met harde woorden beschuldigd van "fake news", "verraad" of zelfs van de ondermijning van de nationale identiteit. Dit soort retoriek is niet alleen schadelijk voor de politieke cultuur, maar zorgt er ook voor dat een sfeer van polarisatie ontstaat, waarin ruimte voor open en eerlijke discussie steeds verder verkleint. In plaats van een samenleving die wordt opgebouwd door collectief overleg, lijkt de PVV meer te neigen naar het inperken van de vrijheid van meningsuiting van tegenstanders.

3. Eén visie, geen ruimte voor nuance

Een ander kenmerk van autocratische bewegingen is het stellen van een alomvattende, vaak simplistische visie die geen ruimte biedt voor nuance of het verwerken van andere perspectieven. De PVV heeft consequent vastgehouden aan haar harde standpunten over onderwerpen als immigratie, islam en de EU, en heeft weinig bereidheid getoond om andere invalshoeken te overwegen. Dit beleid creëert een “wij versus zij”-mentaliteit die ondermijnt wat we verwachten van een democratisch debat, waar compromis en diversitqqqqqqÄweit van meningen juist cruciaal zijn.

4. Verwaarlozing van democratische instituties

Een andere zorgwekkende ontwikkeling is de houding van de PVV ten opzichte van de instituties die het fundament van een democratie vormen. Wilders heeft herhaaldelijk kritiek geuit op de rechterlijke macht en de media, twee pijlers die een vitale rol spelen in het controleren van de macht en het waarborgen van de rechten van burgers. In plaats van samen te werken met deze instituties, lijkt de PVV er vaak tegenaan te schoppen, wat de fundamenten van het democratische systeem ondermijnt. Het is een trend die we zien bij autocratische leiders, die, eenmaal aan de macht, proberen om de controle over de rechterlijke macht en de pers te centraliseren om hun eigen positie te versterken.

5. Nauwe grenzen aan de politieke en maatschappelijke ruimte

De kern van democratie is de vrijheid van denken, handelen en het creëren van alternatieve visies. De PVV lijkt echter steeds verder te bewegen in een richting waarin alles wat buiten haar eigen partijvisie ligt, wordt afgedaan als gevaarlijk of onacceptabel. Dit leidt niet alleen tot politieke uitsluiting van andere partijen, maar ook tot de marginalisering van andere denkbeelden in de samenleving. In een echte democratie moeten politieke partijen in staat zijn om samen te werken, te debatteren en uiteindelijk compromissen te sluiten. De PVV lijkt echter een visie voor ogen te hebben waarin alleen haar eigen opvattingen van waarde zijn, wat een kenmerk is van autocratische regimes.

Conclusie

De Partij voor de Vrijheid is geen partij die zich volledig conformeert aan de kernwaarden van de democratie. Het autoritaire leiderschap van Geert Wilders, de verwerping van tegengeluiden, het inperken van maatschappelijke ruimte en de ondermijning van democratische instituties maken de PVV eerder een autocratische dan een democratische kracht in de Nederlandse politiek. Democratie is meer dan het recht om te stemmen; het is het vermogen om in vrijheid samen te werken, te discussiëren en de macht te verdelen. De PVV lijkt deze essentie steeds verder los te laten, met als gevolg dat de partij zich steeds meer beweegt in de richting van een politieke cultuur die we eerder kennen uit autocratische systemen.j